Μέσα στις ημέρες των εορτών, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κύριος Προκόπιος Παυλόπουλος, τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση που διοργανώθηκε στο Αμφιθέατρο του εμβληματικού Μουσείου Ακροπόλεως, από το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών, ΑΠΘ (ΔΙ.Κ.Α.Μ.), για την παρουσίαση των δύο τόμων, Aristotle – Contemporary Perspectives on his Thought (De Gruyter, 2018, σσ. 366) και Proceedings of the World Congress “Aristotle 2400 Years” (Α.Π.Θ. & ΔΙ.Κ.Α.Μ., 2019, σσ. 848), οι οποίοι προέκυψαν από το Παγκόσμιο Συνέδριο “Αριστοτέλης 2400 Χρόνια.”
Οι δύο τόμοι συνόλου 1214 σελίδων, οι οποίοι περιλαμβάνουν 136 μελέτες από συγγραφείς που προέρχονται απόΑργεντινή, Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Η.Π.Α., Ινδία, Ισπανία, Ιταλία, Καναδά, Κίνα, Κολομβία, Κύπρο, Ολλανδία, Περού, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Τουρκία, Τσεχία και Φιλιππίνες, εκδόθηκαν υπό την επιστημονική επιμέλεια της Ομότιμης Καθηγήτριας Φιλοσοφίας της Επιστήμης και Προέδρου του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών, Δήμητρας Σφενδόνη-Μέντζου, η οποία είχε και την ευθύνη της διοργάνωσης καθώς και του συντονισμού της εκδήλωσης.
Μετά το πέρας των ομιλιών, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κύριος Προκόπιος Παυλόπουλος, πήρε τον λόγο—παρά το γεγονός ότι δεν προβλεπόταν ομιλία του από το Πρόγραμμα—και εκφώνησε χωρίς καμία προετοιμασία, έναν εμπνευσμένο λόγο για τον Αριστοτέλη και το Αριστοτελικό έργο, εκφράζοντας παράλληλα την ευαρέσεκειά του, διότι, όπως είπε, “μου δώσατε την ευκαιρία να τεθεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας—όχι υπό την αιγίδα του Προκόπη Παυλόπουλου—όλο αυτό το συμπόσιο… μου δώσατε τη δυνατότητα, μέσα απ’ αυτόν τον μικρό πρόλογο να έχω τη δική μου συμβολή στην αιωνιότητα αυτού του τόμου, να προσπαθήσω να κερδίσω ένα έστω μικρό τμήμα.” Και συνέχισε: “Να σας ευχαριστήσω γιατί ασχολείστε με τόση επιμέλεια, με τόσο βάθος, με τόση επιμονή με αυτά τα πράγματα, μην υπολογίζοντας αυτή την παράξενη εποχή μας, στην οποία δεν μπορούμε να κάνουμε ιεράρχηση των βασικών προτεραιοτήτων οι οποίες μας αρμόζουν.”
Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέπτυξε τη δική του εκτίμηση για την συμβολή του Αριστοτέλη στην παγκόσμια ιστορία του πνεύματος: “Ο Αριστοτέλης” τόνισε “είναι ο πρώτος επιστήμονας της νεωτερικής εποχής, την οποία ο ίδιος καθιέρωσε μέσα από την ολιστική αντίληψη του επιστητού και μέσα από την επιλάθευση της κατεστημένης γνώσης… Μας άφησε παρακαταθήκες τεράστιες, που ακόμα ισχύουν. Και αυτό δεν είναι λίγο, ξέρετε. Δεν γνωρίζω, και δεν γνωρίζουμε, πολλούς από τους ανθρώπους της σκέψης στη εποχή εκείνη, που μας άφησαν όσα μας άφησε σήμερα ο Αριστοτέλης… Σκεπτόμενοι λοιπόν αυτά θα δούμε, ότι ο Αριστοτέλης είναι ένα ορόσημο στην ανθρώπινη σκέψη, ένα παγκόσμιο ορόσημο.” Αναφέρθηκε επίσης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μεταξύ άλλων, στη συμβολή του Σταγειρίτη με το έργο του των Μετεωρολογικών, στο απόλυτα επίκαιρο θέμα της μελέτης της κλιματικής αλλαγής. “Αν δεν είχε ξεκινήσει ο Αριστοτέλης αυτή την ανάλυση στα Μετεωρολογικά, σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή, αμφιβάλλω αν θα είχε φθάσει (στα συμπεράσματα αυτά) η ανθρώπινη νόηση, ή θα είχε αργήσει πολύ να ανακαλύψει τη λεγόμενη Ανθρωπόκαινο Περίοδο». Κάτι ανάλογο, όπως τόνισε, μπορούμε να ισχυρισθούμε και για τον χώρο των νομικών επιστημών: “Αντιλαμβανόμαστε, άραγε, τί οφείλουμε στον Αριστοτέλη, ιδίως μέσα από τα Ηθικά Νικομάχεια; Όλη η έννοια της δικαιοσύνης ξεκινάει από εκεί. Αυτή η έννοια, η αρχή της αναλογίας, που έχουμε σήμερα στο άρθρο 25 στο Σύνταγμά μας, που το θεωρήσαμε μεγάλη κατάκτηση όταν τη βάλαμε κατά την άσκηση των δικαιωμάτων γενικότερα, είναι η έννοια της αναλογικής δικαιοσύνης, που είναι καθαρά Αριστοτελική επινόηση.”
Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν οι Καθηγητές, Λάμπρος Κουλουμπαρίτσης, Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας του Université libre de Bruxelles, Μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Βελγίου και Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Θεοδόσιος Τάσιος, Ομότιμος Καθηγητής του Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Επίτιμος Διδάκτωρ του Πολυτεχνείου, Α.Π.Θ, Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, Ομότιμη Καθηγήτρια Φιλοσοφίας της Επιστήμης και Πρόεδρος του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών, ΑΠΘ. Την δε συζήτηση που επακολούθησε συντόνισε ο Καθηγητής Γενετικής του ΑΠΘ και Γ. Γραμματέας του ΔΙΚΑΜ, Ζαχαρίας Σκούρας.
Ο Λάμπρος Κουλουμπαρίτσης, αναφερόμενος στη συμβολή των δύο τόμων τόνισε τα εξής: «Στην πραγατικότητα, η δομή αυτή των Τόμων, που αντανακλά και την οργάνωση του [Παγκοσμίου] Συνεδρίου, ανατρέπει την παραδοσιακή δομή του Αριστοτελικού έργου από την εποχή του Ανδρόνικου της Ρόδου, αλλά κυρίως από τον Μεσαίωνα που οι λόγιοι τοποθέτησαν στην αφετηρία του έργου του Αριστοτέλη την μεθοδολογία, δηλ. αυτό που ονόμασαν Το Οργανον.” …Η προνομιακή αυτή θέση της μεθοδολογίας που κυριάρχησε για πολλούς αιώνες δημιούργησε διάφορες δυσκολίες, οι οποίες έδειξαν ότι χρειαζόμαστε νέες προσεγγίσεις “στις οποίες,” όπως τόνισε ο Λάμπρος Κουλουμπαρίτσης, “εντάσσεται και η Φιλοσοφία του Συνεδρίου τοποθετώντας στην αφετηρία την Φιλοσοφία της Φύσης, την οποία ακολουθεί η Φιλοσοφία της Ανθρώπινης πράξης, και κλείνει την πορεία η Θεωρία της Σκέψης, η οποία εμπεριέχει τη μεθοδολογία και σήμερα επίσης την πληροφορική… Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η ιστορική αυτή ανατροπή πρέπει να επενθυμίσω ότι η δομή της εποχής μας, δηλαδή αυτό που ονομάζω συγχρονικότητα αποτελείται από τη σύγκλιση της τεχνικο-οικονομίας, η οποία θεμελειώνεται στις επιστήμες, και στις δημοκρατικές προσδοκίες που εξαπλώθηκαν μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι [επίσης] αξιοσημείωτο ότι το Διεπιστημηνικό Κέντρο Αριστοτελικων Μελετών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εκφράζει το πνεύμα της συγχρονικότητας, [η οποία αποτελείται από τη σύγκλιση της τεχνικο-οικονομίας, και θεμελειώνεται στις επιστήμες, και στις δημοκρατικές προσδοκίες που εξαπλώθηκαν μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο]… Το ΔΙΚΑΜ, που ιδρύθηκε το 2011, παρουσιάζει πράγματι παγκόσμια πρωτοτυπία με την παρουσία επιστημόνων, όπως από τον χώρο της Βιολογίας και Γενετικής, της Αστρονομίας και των Μαθηματικών, και όχι, ως συνήθως, μόνο φιλολόγων και φιλοσόφων.
Και κατέληξε, πράγματι “όπως το έδειξε το Παγκόσμιο Συνέδριο, ανοίγοντας καινούργιους ορίζοντες με τα νοητικά εργαλεία που μας κληροδότησε, και που οδηγούν στη σύγχρονη προβληματική της πολυπλοκότητας, ο Αριστοτέλης υπήρξε πρωτοπόρος. Επινόησε την αυτο-οργάνωση, θεωρώντας το όλον ως κάτι περοσσότερο από το άθροιμα των μερών, δημιουργώντας έτσι νέες ιδιότητες και νέες λειτουργικότητες. Και επινόησε επίσης τις αλληλοεπιδράσεις με το περιβάλλον που προκαλούν αναγκαίες προσαρμογές, πολλαπλασιάζοντας τις δυνατότητες της γνώσης, της πράξης και της δημιουργίας…Πιστεύω ότι το Συνέδριό μας, στο οποίο λάβανε μέρος πολλοί νέοι ερευνητές και νέες ερευνήτριες θα τους βοηθήσει επίσης στο μέλλον… Ισως αυτή είναι η πιο μεγάλη προσφορά του Συνεδρίου μας, γιατί άνοιξε νέους ορίζοντες για μελλοντικές έρευνες που θα συνεισφέρουν στην παρουσία του Αριστοτέλη για πολλούς ακόμη αιώνες. Τα Πρακτικά του Συνεδρίου καθιστούν το υπόβαθρο από το οποίο θα γεννηθούν νέες ερευνητικές πορείες, διαγράφοντας ένα ελπιδοφόρο μέλλον.”
Στη συνέχεια ο Θεοδόσιος Τάσιος, υποστηρίζοντας την επικαιρότητα του Αριστοτέλους, πέραν της σύγχρονης αξίας της Αριστοτελικής Ηθικής, αναφέρθηκε σε πλείστες ορθές προβλέψεις του Σταγειρίτη σε διαφόρους τομείς των Θετικών Επιστημών, παρά την τότε απουσία της πειραματικής μεθόδου. Ειδικότερα αναφέρθηκε σε παραδείγματα από την Βιολογία, την Μετεωρολογία, ακόμη δε και την Σεισμολογία.
Τέλος, η Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, παρουσίασε την δική της πρόταση ανάγνωσης της Αριστοτελικής Φυσικής Φιλοσοφίας, η οποία αναπτύσσεται εκτενώς στον πρώτο από τους δύο τόμους με τον τίτλο Aristotle – Contemporary Perspectives on his Thought (De Gruyter, 2018) και ανασκευάζει την παραδοσιακή αντίληψη για την «παταγώδη αποτυχία» του Αριστοτέλη στον τομέα της Φυσικής. Σκιαγράφησε, έτσι, τα χαρακτηριστικά του δυναμικού, όπως το χαρακτηρίζει, μοντέλου της φύσης του Αριστοτέλη, το οποίο ερχόταν σε αντίθεση προς το στατικό μοντέλο της Δημοκρίτειας ατομικής θεωρίας, και, στους νεότερους χρόνους, της Νευτώνειας Φυσικής. Σκιαγραφώντας το φυσικό μοντέλο του Σταγειρίτη επεσήμανε, ότι τα «φύσει όντα» κλείνουν μέσα τους την αρχή της κίνησης και της στάσης. Ο φυσικός κόσμος αποτελεί «ένα πεδίο όπου συντελούνται φυσικές διαδικασίες, ένα διαρκές πέρασμα από την ἐν δυνάμει στην ἐν ἐνεργείᾳ κατάσταση». Aυτό, όπως τόνισε, “αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Aριστοτελικής φιλοσοφίας.” Ταυτόχρονα “η προσθήκη της παράδοξης και εφυέστατης θεωρίας του για την ‘πρώτη ύλη,’ η οποία είναι το ‘ἔσχατον ὑποκείμενον’ κάθε μεταβολής, στερείται κάθε προσδιορισμού, και βρίσκεται πάντα σε μία εν δυνάμει κατάσταση, προσφέρει τη γέφυρα για να φανεί η εννοιολογική συγγένεια με την Κβαντική Φυσική και Φυσική των Στοιχειωδών Σωματίων. “Όλα αυτά,” υποστήριξε η Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, “συνηγορούν υπέρ της άποψης, ότι ο τρόπος που βλέπει τη φύση ο Αριστοτέλης είναι πολύ πιο κοντά από τη Νευτώνεια Φυσική στην εικόνα της φύσης της σύγχρονης επιστήμης” και πρότεινε “να επιχειρήσουμε μία εκ νέου ανάγνωση του Αριστοτελικού έργου υπό το φως των νέων ανακαλύψεων στον χώρο των επιστημών.” Για να καταλήξει ότι «η ίδια επισήμανση ισχύει για όλους τους τομείς του Αριστοτελικού έργου, όπως θα διαπιστώσει άλλωστε ο αναγνώστης όταν μελετήσει αυτούς τους δύο τόμους. Οι ιδέες του Σταγειρίτη, μεταξύ άλλων, για τη δημοκρατία, την πολιτεία, τον πολίτη, την παιδεία, την κοινωνία, το δίκαιο, την ηθική, έχουν τεράστιο ενδιαφέρον σήμερα και καθιστούν τον Αριστοτέλη έναν απόλυτα σύγχρονο στοχαστή, με τον οποίο μπορούμε να ανοίξουμε διάλογο και μέσα από την επαφή μας αυτή να οδηγηθούμε σε μία βαθύτερη κατανόηση των ιδεών και προβλημάτων της εποχής μας, ώστε να βρούμε λύσεις για τα διάφορα αδιέξοδα της εποχής μας και να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και καλύτεροι πολίτες”.
Video του ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ